Psychoterapia polega na leczeniu schorzeń, zaburzeń i nieprawidłowości, które dotyczą ludzkiej psychiki. Ukierunkowana jest ona więc na pracę z człowiekiem, borykającym się z problemami psychicznymi. Wyróżnić można różne rodzaje psychoterapii.
Dobór właściwej formy oddziaływań terapeutycznych uzależniony jest od problemu i stopnia jego nasilenia w odczuciu pacjenta. Najpopularniejsze formy psychoterapii to:
- terapia psychodynamiczna;
- terapia humanistyczna;
- terapia systemowa;
- terapia poznawczo-behawioralna;
- psychoterapia Gestalt;
- terapia skoncentrowana na rozwiązaniach.
Wszystkie wymienione rodzaje terapii łączy wspólny element, jakim jest bezpośredni kontakt psychoterapeuty z pacjentem.
Terapia psychodynamiczna
Główną ideą tej terapii jest przeświadczenie, że zachowanie człowieka jest wynikiem sterowania nim przez wewnętrzne mechanizmy i ukryte potrzeby. Terapia psychodynamiczna polega na tym, że pacjent zwierza się terapeucie ze wszystkiego, czym w danym momencie chciałby się podzielić. W toku terapii wyznaczane są cele, a terapeuta wciela się w rolę osoby, która pomaga te cele osiągnąć (np. poprzez ukierunkowanie na dane działanie). Zazwyczaj wymieniona terapia ma charakter długofalowy. Skierowana jest szczególnie w stosunku do osób z zaburzeniami osobowości. Jest właściwym rodzajem terapii w sytuacji, kiedy pacjent cierpi na dojmujący smutek lub tkwi w poczuciu nieszczęścia. Sprawdza się także wówczas, gdy zaburzenia osobowości objawiają się gniewem lub agresją, charakterystyczną dla sprawców tego rodzaju czynów.
Terapia humanistyczna
Założeniem tej terapii jest dostrzeżenie w człowieku dużego potencjału, który należy wykorzystać, celem samodoskonalenia lub rozwoju osobistego. Chodzi więc o zauważenie i podkreślenie zalet pacjenta oraz traktowanie go z dużą dozą empatii i zrozumienia. Tego rodzaju terapia może być krótko i długoterminowa. Czas jej trwania uzależniony jest od rodzaju problemu, z jakim boryka się pacjent. Terapia humanistyczna dostosowana jest zarówno do kobiet, jak też dzieci, będących ofiarami przemocy. Pomaga bowiem uporać się z przykrymi doświadczeniami oraz umożliwia wydostanie się z matni, jaką jest obecne życie (np. naznaczone przemocą w rodzinie).
Terapia systemowa
Terapia systemowa odbywa się co do zasady grupowo. Może w niej uczestniczyć kilka osób jednocześnie, np. w ramach psychoterapii rodzinnej. Jej celem jest poprawienie relacji, panujących między osobami bliskimi (np. w związku małżeńskim, w rodzinie). Czas trwania terapii jest bardzo zróżnicowany i uzależniony od problemu. Może trwać zarówno kilka tygodni, jak i kilka lat. Nazwa tej formy terapii jest nawiązaniem do grupy, która stanowi system. Aby funkcjonował on prawidłowo konieczne jest „wyleczenie” relacji panującej w grupie. Terapia najlepiej sprawdza się w rozwiązywaniu problemów małżeńskich (terapia małżeńska) czy wychowawczych.
Terapia poznawczo-behawioralna
Najpopularniejszą formą terapii jest terapia poznawczo-behawioralna, której podstawą jest przeświadczenie, że zaburzenia osobowości są wynikiem wyuczonych reakcji na określone bodźce. Jej celem jest oduczenie pacjenta złych reakcji oraz zmiana sposobu jego myślenia. Fundamentem tej terapii jest podejście edukacyjne. Chodzi o to, aby pacjent nabył umiejętności, na podstawie których zdobędzie umiejętność rozwiązywania własnych problemów. Średni czas trwania tej terapii szacuje się w przedziale od 10 do 16 godzin sesji. Jest to najskuteczniejsza terapia do leczenia depresji i lęków. Stosuje się ją również w leczeniu zaburzeń odżywiania, stresu pourazowego czy zaburzeń osobowości. Może być skierowana nie tylko wobec kobiet, ale także dzieci i młodzieży, szczególnie gdy borykają się one z konsekwencjami stosowanej przemocy domowej.
Psychoterapia Gestalt
Jest formą psychoterapii humanistycznej. Również opiera się więc na podkreśleniu zalet i mocnych stron człowieka. Jej celem jest zwiększenie samoświadomości pacjenta w kierunku czerpania z życia radości i wskazanie, jak rozwiązywać problemy, wykorzystując wewnętrzną siłę i własne możliwości. Dzięki realizacji celów terapeutycznych pacjent ma możliwość lepszego poznania siebie i staje się świadomy swoich ograniczeń, co w efekcie ułatwia mu życie. Jest to terapia długofalowa. Trwa rok, a może być kontynuowana nawet kilka lat.
Psychoterapia zorientowana na proces
Terapia zorientowana na proces skupia swoją uwagę na zachowaniu pacjenta oraz analizie jego doświadczeń, które opisywane są w toku terapii. Zadaniem terapeuty jest więc wychwycenie w tym opisie potencjału do zmiany zachowania pacjenta i jego wyodrębnienie w ten sposób, aby okoliczności te były także dostrzegalne przez pacjenta. Terapia nie określa ram czasowych i może trwać od kilku tygodni do kilku lat. Terapia zorientowana na proces pomaga leczyć stany lękowe, depresje, nerwice. Służy także ofiarom przemocy i innych nadużyć.
Wiele osób rezygnuje z terapii tylko dlatego, że wyklucza u siebie możliwość chorowania na choroby natury psychicznej (np. depresja). Tymczasem pamiętać należy, że wiele osób boryka się z obniżonym stanem emocjonalnym, poczuciem lęku lub smutku.
Psychoterapia to doskonałe rozwiązanie służące „polepszeniu” natury psychicznej człowieka lub/i zwiększeniu jego potencjału osobowościowego. W ten sposób możliwe jest poprawienie postawy lub zdolności radzenia sobie z niektórymi emocjami.
Autor: Michał Przygoda, Członek Towarzystwa Psychopedagogicznego
Bibliografia:
- Aleksandrowicz J., Psychoterapia. Podręcznik dla studentów, lekarzy i psychologów, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1996.
- Brągiel J., Zrozumieć dziecko skrzywdzone, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1998; M. Cenin, Trening Psychologiczny. Analiza efektywności w trudnych sytuacjach zadaniowych, Acta Universitatis Wratislaviensis, Prace Psychologiczne XXXIII, Wrocław 1993.
- Kołbik I., Procesy emocjonalne w rodzinie, w: Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny, B. de Barbaro (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1999.
- Kratochvil S., Podstawy psychoterapii, Zysk i S-ka, Poznań 2003.
- Poznaniak W., Wybrane zagadnienia terapii behawioralnej, w: Społeczna psychologia kliniczna, H. Sęk (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.
- Sikorski W., Psychoterapia. Wybrane formy i techniki, PWSZ w Nysie, Nysa 2005.
- Tryjarska B., Psychoterapia grupowa, w: Psychoterapia. Szkoły, zjawiska, techniki i specyficzne problemy, L. Grzesiuk (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
